Sporten en bewegen zijn cruciaal voor een sterke sociale basis en spelen een sleutelrol in het welzijn van bewoners. Ze bieden niet alleen kansen voor persoonlijke groei en gezondheid, maar versterken ook de sociale cohesie. Door samen te bewegen kan je nieuwe mensen leren kennen, vriendschappen sluiten en eventuele gevoelens van eenzaamheid verkleinen. Nederlanders zitten gemiddeld 9 uur per dag en dat is niet goed voor onze gezondheid. Het stimuleren van meer bewegen is op zijn plaats. Een belangrijke voorwaarde hiervoor is dat de leefomgeving uitnodigt tot bewegen en ontmoeten.

De effecten van sporten en bewegen

De gezondheidswinst die je kan behalen met sporten en bewegen is onmiskenbaar. In het Human Capital Model van het Kenniscentrum Sport & Bewegen worden maar liefst tachtig effecten van sport en bewegen benoemd, ingedeeld naar fysieke, emotionele, sociale, persoonlijke, intellectuele en financiële effecten. Een actieve leefstijl kan helpen bij gewichtsverlies en -behoud, minder stress, een betere stemming en betere slaap. Voldoende bewegen verkleint de kans op ziektes van hart of bloedvaten, diabetes, somber zijn of dementie. Bij sporten speelt ook persoonlijke ontwikkeling een rol, bijvoorbeeld door te leren samen te werken of om te gaan met winnen en verliezen. De effecten die beschreven zijn in het Human Capital Model kan je gebruiken als inspiratie bij het opstellen en verantwoorden van beleid.

Samen bewegen

Ook de sociale gezondheid neemt toe door bewegen of sporten. Bijvoorbeeld door samen op pad te gaan. Een mooi voorbeeld hiervan zijn de Gelukswandelingen in Rotterdam. Hier gaan bewoners van verzorgingshuizen en vrijwillige buurtbewoners samen op stap om elkaar ‘te laten genieten van de buitenlucht en om hen sociaal en cultureel te verrijken en verblijden’. Samen met kunstenaar Misja Immink gaan groepen op pad op zoek naar nieuwe soorten geluk. ‘We bekijken de omgeving door een gelukswandelaarsbril; we delen vreugdevol de ontdekkingen en al pratend en verwonderend vinden we het geluk én elkaar. Buiten. Op straat. Verbinding door verwondering’, aldus Immink.

Sociale sportinitiatieven: de sociale basis in de praktijk

Sociale sportinitiatieven sluiten naadloos aan bij de leefwereld en zetten net dat stapje extra. Zij signaleren vroeg welke problemen er spelen in de wijk en hebben een groot oplossend vermogen. Zij werken preventief vanuit de sociale basis.

Neem voetbalvereniging SVO De Dreef in Utrecht Overvecht. Zij hebben de ambitie om een centrale ontmoetingsplek in de wijk te zijn. En daarom betrekken zij ook juist de ouders van de jongeren die komen voetballen. Bij sommige mensen is er enig wantrouwen richting overheden en instituties. Sport heeft niet die associaties. De vereniging is op deze manier in staat om een veilige omgeving te bieden en aan vertrouwen te werken en steun te bieden waar nodig. Bijvoorbeeld waar het gaat om financiële hulp. Als het nodig is verwijst de sportvereniging door naar andere instanties. Met deze aanpak zien zij vroegtijdig waar problemen kunnen ontstaan en maken zij ondersteuning meer toegankelijk.

Bij de Choku Gym staat toegankelijkheid hoog in het vaandel. Hun uitgangspunt is ‘Ja, dat kan…’. Ja, je kan ook meedoen als de vergoeding moeilijk op te brengen is. Een oplossing daarvoor wordt samen gevonden. De vereniging biedt veel meer: bouwen aan sociale vaardigheden, bijles of hulp bij het zoeken naar woonruimte of werk. Kortom: de sportschool vormt een spil in de sociale basis.

In het onderstaande filmpje krijg je een goed beeld van hoe Choku Gym te werk gaat.

Aan de slag

Met de volgende vijf stappen uit de Handreiking sport, bewegen en de omgevingswet stimuleer je bewegen en sporten en versterk je de verbinding met andere domeinen.

Stap 1: Bepaal de doelstellingen van sporten en bewegen

Bepaal de doelstellingen in samenhang en met elkaar, aangezien bewegen en sporten bijdragen aan verschillende doelen. Betrek hier ook vooral inwoners bij, zodat je zeker weet dat de plannen aansluiten bij hun wensen, behoeften en mogelijkheden. Inwonerbetrokkenheid is essentieel voor een sterke sociale basis. In dit artikel lees je meer over inwonerbetrokkenheid.

Informeer en inspireer ook beroepskrachten in zorg, welzijn en onderwijs over het belang van sporten en bewegen. Betrek hen ook bij het formuleren van de doelstellingen. Maak gebruik van de inspirerende voorbeelden en materialen van de Beweegalliantie. Deze netwerkorganisatie is een initiatief van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en gericht op het méér mensen, méér gaan laten bewegen.

Stap 2: Maak een ruimtelijke vertaling

De beleidsterreinen sport en ruimte zijn nauw met elkaar verbonden, maar communicatie tussen deze beleidsterreinen is een uitdaging door de verschillende 'talen' die er gesproken worden. In de sport- en beweegwereld is projectdenken gangbaar, met een duidelijke start en eindpunt. Het ruimtelijk denken gaat juist uit van iets dat in beweging blijft. Deel daarom ervaringen met elkaar, bijvoorbeeld door samen een kaart te maken waarin statistieken en ervaringsverhalen samen komen.

Stap 3: Bespreek de ruimtelijke vertaling met collega’s leefomgeving

Zorg voor een inclusieve, beweegvriendelijke leefomgeving met oog voor verschillende doelgroepen, zoals ouderen en voor het versterken van mentale weerbaarheid en gezondheid. Lees hier meer over in het artikel over een gezonde fysieke leefomgeving.

Gebruik bijvoorbeeld een beweegweb: een overzicht van veel gebruikte plekken voor ontmoeting die met elkaar verbonden kunnen worden zodat ontmoeting en beweging gestimuleerd wordt.

Stap 4: Bepaal de verbindingen

De boomsilhouette laat zien hoe het ruimtelijk domein en het sociaal domein op verschillende manieren met elkaar verbonden zijn. Maak hier gebruik van om te kijken welke verbindingen in jouw gemeente passend zijn. Hoe vinden recreatie en sport elkaar? Hoe sluiten onderwerpen als ‘landschap’ aan bij sport- en beweegroutes en ook bij mantelzorgondersteuning?

Denk bijvoorbeeld aan wandel- of hardloopgroepen, gezamenlijk afval opruimen of een initiatief als de Gelukswandelingen waarin wandelen, cultuur en zingeving samenkomen.

De Brede SPUK-regeling geeft met de buurtsportcoach, cultuurcoach en de beweegcoach concreet vorm aan het verbinden van sport, bewegen en cultuur. De buurtsportcoach (Sport, Welzijn en Sociaal domein) is de spin in de wijk, zorgt voor de verbinding met andere domeinen en brengt mensen aan het sporten en bewegen in de buurt. Op de website www.sportindebuurt.nl tref je tal van voorbeelden. Met het www.buurtsportcoach-kompas.nl heb je als gemeente een monitoringstool in handen om inzicht in hun werk te krijgen.

Stap 5: Schrijven, besluiten en doen

Leg alles vast wat je in de voorgaande stappen met elkaar ontwerpen, besproken en  bedacht hebt, zodat je een concreet plan hebt om mee aan de slag te gaan. Zorg intern ook voor ontschotting, zodat financiering van sociale sportinitiatieven duurzaam kunnen bijdragen aan preventie en versterken van de sociale basis.

Heb je vragen over het GALA en het maken van beleid rondom de sociale basis? Neem dan contact op met Roos Scherpenzeel (r.scherpenzeel@movisie.nl).