Met ‘ze’ bedoelt Bruyning de beslissers in Den Haag: de bewindspersonen in het kabinet en de ambtenaren op de ministeries. Dat is alvast één van de lessen die ze geleerd heeft in de vier maanden die ze in de Kamer zit. ‘Als je hier iets wilt bereiken, dan moet je het altijd framen in termen van geld. Je moet dus duidelijk maken dat iemand die in de gesloten jeugdzorg terechtkomt zijn leven lang veel meer geld kost dan iemand waarvoor direct aan het begin goede ambulante hulp wordt georganiseerd.’

Tekst door Tea Keijl

Partijpolitieke belangen

Ze leerde ook dat de verbindingen in Den Haag niet op het menselijke niveau tot stand komen, maar gestoeld zijn op partijpolitieke belangen. Dat werkt door in de manier waarop de debatten gevoerd worden. ‘De thema’s die voor mij belangrijk zijn, zoals de hersteloperatie toeslagen en de jeugdzorg, die zouden alle 150 Kamerleden moeten raken. Maar de partij of politieke stroming waar iemand bij hoort, staat het echte inhoudelijke debat vaak in de weg. Dat komt ook door al die ego’s en de waan van de dag die regeert', aldus Bruyning.

Scoringsdrang

'De partij of politieke stroming waar iemand bij hoort, staat het echte inhoudelijke debat in de weg. Dat komt ook door al die ego’s'

Als voorbeeld noemt ze haar eerste debat, over de jeugdzorg. ‘Ik wilde dat op de inhoud voeren en had twintig minuten spreektijd aangevraagd. Maar toen kwam staatssecretaris Van Ooijen een uur voor het debat met zijn brief over de aangekondigde bezuinigingen. Hij wilde de bezuiniging van 511 miljoen die is afgesproken in het coalitieakkoord ineens van tafel schuiven. Dat was politiek: hij wilde dat doorschuiven naar de formerende partijen. Dan gaat zo’n debat ineens niet meer over de inhoud maar over geld en politieke scoringsdrang. Dan krijg je dus ander stemgedrag, wij als NSC stemden tegen het schrappen van de bezuinigingen.’

Mijn eigen buurt

'Ik wil heel alert blijven dat ik niet vergiftigd raak door de Haagse slangenkuil'

Voordat Bruyning in de Tweede Kamer kwam, werkte ze in haar woonplaats Almere als herstelexpert met toeslagenouders. Ze rijdt elke avond naar huis. ‘Naar mijn eigen buurt en mijn eigen bed. Dat helpt me om Faith te blijven, en niet in eerste instantie politica. Daar wil ik heel alert op blijven, dat ik niet vergiftigd raak door de Haagse slangenkuil. Ik nodig bewust geen directeuren en bestuurders uit, ik praat alleen met de mensen die het zelf betreft.’ In Almere werkte zij zelf, maar ook de ambtenaren, meer in de luwte. Dat komt vooral doordat de media daar minder aanwezig is, denkt ze. ‘Voor ambtenaren is het daardoor makkelijker om te erkennen dat zij ook niet altijd weten hoe een probleem opgelost moet worden.’

Achteruitkijkspiegel

'Het reflectie- en leervermogen moet echt groter in Den Haag'

Dat brengt Bruyning bij de vraag naar een zorgzame overheid voor iedereen. Het benutten van ervaringskennis is heel belangrijk om dat voor elkaar te krijgen, stelt ze. ‘Al sinds ik op mijn vijftiende in de gesloten jeugdzorg terechtkwam, is ‘wij weten het beter dan jij’ het mantra dat ik overal tegenkom. Maar wie zou het nou beter weten dan mensen die de pijn en de eenzaamheid zelf meemaken? Op de ministeries moeten veel meer mensen met ervaringskennis in dienst komen. Dat is echt nodig om verder te komen dan dat mensen hun ervaringen mogen komen vertellen, dat de toehoorders in shock zijn en vervolgens overgaan tot de orde van de dag. Dan heb je er dus geen bal van geleerd. Het reflectie- en leervermogen moet echt groter in Den Haag. Het is alsof ze geen achteruitkijkspiegel in de auto hebben.’

Vakinhoudelijke kennis

'Ik snap niet dat je staatssecretaris kunt zijn terwijl je niet uit het werkveld komt'

Overigens mist Bruyning niet alleen ervaringskennis op de ministeries, maar ook inhoudelijke vakkennis. ‘Tot het hoogste niveau aan toe. Ik snap niet dat je staatssecretaris kunt zijn terwijl je niet uit het werkveld komt. Maar als dat dan toch het geval is, dan moet je zorgen dat het ministerie er vol mee zit, maar dat ontbreekt dus. Ik moest hen uitleggen dat de Wvggz (Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg) en de verplichte diagnosestelling daarin alleen voor volwassenen geldt, waardoor iemand van zestien dus maandenlang zonder diagnose opgenomen kan zijn.’

Gevangen in de mindset

Terug naar de zorgzame overheid. In de Participatielezing stelt Josien Arts dat onderdrukking en verwaarlozing al sinds de eerste sociale zekerheidswetten in het systeem zitten, en dat die lange periode de klus om het op te lossen extra moeilijk maakt. Hoe kijkt Bruyning daarnaar? ‘Als je al tientallen jaren in dezelfde mindset gevangen zit, dan kun je als overheid de problemen zelf niet oplossen. Dan heb je andere perspectieven nodig. Die erkenning moet er zijn. En de erkenning dat de overheid er met goede intenties alleen niet komt. Maar dán hoeft de oplossing niet lang meer te duren.’

Concrete stappen

'Veel mensen vinden een constitutioneel hof nogal oubollig, maar het is echt belangrijk. Want het toetst nieuwe wetten aan de grondrechten'

Naast ervaringskennis noemt Bruyning nog een aantal andere concrete stappen richting een overheid die er voor iedereen is. Zoals het instellen van een constitutioneel hof. ‘Veel mensen vinden dat nogal oubollig, maar het is echt belangrijk. Want het toetst nieuwe wetten aan de grondrechten, of daar geen inbreuk op gedaan wordt. Standaard een kinderrechtentoets of een leefwereldtoets zou goed zijn.’ Een andere verbetering is volgens haar te verkrijgen door nieuwe wetten eerder te evalueren. ‘Nu gebeurt dat vaak pas na vijf jaar, als er al stront aan de knikker is. Je zou na één jaar al een congres moeten organiseren met alle betrokkenen uit de uitvoering en dan bijstellen waar nodig.’

Individueel Kamerlid

'Ik probeer lef en moed te tonen om me uit te spreken'

Burgerraden vormen nog een andere interessante lijn, denkt Bruyning. ‘Dat kan goed werken. Als ze maar wel echt een afspiegeling zijn van de maatschappij. Het moeten mensen van buiten de bubbel zijn.’ Ze komt nog even terug op de partijdiscipline en de stempels die Kamerleden opgedrukt krijgen, afhankelijk van de partij waar ze bij horen. Daar zit ook een aanknopingspunt om er als overheid voor alle inwoners te zijn. ‘Ook al heb ik voor een bepaalde stroming gekozen, ik ben nog steeds een individueel Kamerlid. Ik probeer lef en moed te tonen om me uit te spreken. Uiteraard ben ik onderdeel van een fractie, maar ik zal mijn collega’s in de fractie ervan proberen te overtuigen dat je soms misschien een andere kant op moet.’

Caribische inwoners

'We hebben een zorgplicht naar de eilanden'

Tot slot benadrukt Bruyning dat een overheid voor iedereen betekent dat ook de inwoners van de Caribische delen van het koninkrijk zich gehoord en gezien moeten voelen. ‘We hebben een zorgplicht naar de eilanden. Maar het moet wel in balans zijn, met respect en gelijkwaardigheid. We moeten niet onze expertise opdringen. Maar de houding van ‘wij weten het beter’ dringt zich ook in deze relatie vaak op.’